We zijn allemaal broers en zussen van mekaar: het klinkt als een cliché. En toch is het goed dat de paus ons, met zijn gezag, aan deze geloofswaarheid en aan de consequenties ervan herinnert.
Omdat vele mensen dit helemaal niet zo beleven. ‘Eigen volk eerst’ is hiermee al flagrant in tegenspraak. Maar ook de lightversies van deze discriminerende slogan. Toegegeven, het is menselijk dat onze eerste bekommernis uitgaat naar onze nauwste verwanten… en naar onszelf. Daar is niets mis meer, integendeel. Hoeveel edelmoedige inzet – hoeveel mantelzorg bijvoorbeeld – is niet aanwezig ten voordele van hulpbehoevende familieleden. En zonder welbegrepen eigenliefde is het ook al geen leven.
Het evangelie nodigt ons echter uit om onze grenzen te verleggen. In de kersverse encycliek vermeldt Franciscus de moslims. ‘Ook zij onze broers en zussen’: sommige Vlamingen zullen het moeilijk over hun lippen krijgen. Broederschap mag geen trend of mode zijn, maar het resultaat van concrete daden, zo gaat hij verder. In de kerk hebben we soms de neiging het bij mooie woorden te laten. ‘Zonder de inzet voor de ander verliezen geloof en kerk elke geloofwaardigheid’, zo luidde het in de grondtekst voor de pastorale conferentie van oktober 2020 van het bisdom Brugge (zie Kerk.in.zicht).
De paus verwijst ook naar de coronacrisis: ‘Het lukt ons maar niet om problemen die ons allemaal treffen, samen aan te pakken.’ Vinden we het niet al te vanzelfsprekend dat deze crisis alleen op het vlak van het eigen land wordt aangepakt? Het valt ook op in de nieuwsuitzendingen: maandenlang werd alleen over corona in ons land bericht. Mocht er wat meer internationale samenwerking zijn, hoe efficiënter en los van alle concurrentie, kon dit virus niet bestreden worden? Het had zeker vele tienduizenden doden gescheeld.
Er is geen ‘anderen’ of ‘zij’, er is alleen ‘wij’: hoever staan we nog af van deze denkwijze? De paus noemt daarom zowel oorlog als doodstraf onaanvaardbaar. Moest er bij ons een referendum komen over de doodstraf, ik hou mijn hart vast wat het resultaat zou zijn. Ook had ik onlangs een discussie over de aankoop van die nieuwe gevechtsvliegtuigen. Ongelooflijk hoe mensen die zichzelf als goede christenen beschouwen die aankoop evident vinden. ‘Hoe gaan we anders onze Nato-verplichtingen nakomen?’ M.a.w. hoe gaan we anders oorlog voeren? Mijn antwoord was: ook slavernij was vroeger algemeen ingeburgerd. Afschaffing heette economisch onverantwoord. Nauwelijks een paar eeuwen later weten we over gans de wereld dat slavernij totaal onaanvaardbaar is. Moet oorlog als middel om conflicten op te lossen niet dezelfde weg opgaan? Moesten we nu eens hetzelfde bedrag investeren in vredesopvoeding in plaats van in ‘defensie’, waar zouden we dan staan?
Dank je, paus. Want ‘fratelli tutti’ is nog helemaal geen verworvenheid…
R.