Een vloot helikopters besproeit heel Los Angeles vanuit de lucht. Een televisieomroeper deelt mee dat we ‘in oorlog zijn, niet met Irak of Afghanistan, maar tegen een organisme dat onze ondergang kan betekenen.’ In dit geval is het geen virus maar een insect. Het is de openingsscène van de film ‘Shots cuts’. Ze zet de toon voor het gevoel van dreiging en beklemming dat boven de hele film blijft hangen.
Want daarop toont filmmaker Robert Altman een maatschappij met weinig liefde, zonder wederzijds mededogen, gespeend van oprechte toewijding. De karakters die hij toont zijn een doorsnee van de Amerikaanse samenleving. De traditionele mannelijkheid staat onder druk. Een massa mensen zijn onderbetaald. Altman schetst een zieke samenleving, vol opgekropte frustratie, onderdrukte gevoelens en onuitgesproken verwijten. ‘Short cuts’ is van 1993 maar Ruben Mooijman (*) leest er het ressentiment in dat in 2016 in het stemhokje, met de verkiezing van Trump, een uitlaatklep vond.
Toch zijn de V.S. schijnbaar een heel religieuze samenleving. God is aanwezig in menige speech van de president. Vanwaar dan zo ’n onchristelijke gevoelens bij zoveel Amerikanen? Hoop, mededogen, solidariteit en belangloze inzet zijn toch grondkenmerken van het christelijk geloof?
Er blijken vandaag twee christelijke geloven te bestaan, zoals er ook twee Amerika’s bestaan. Het ene is extreem patriottisch, ‘America first’, vol kwaadheid en ressentiment. In het andere zijn evangelie en leven in de werkelijkheid met elkaar verweven. En dat niet alleen in Amerika. In het geseculariseerde Vlaanderen is godsdienst niet zomaar verdwenen. Vele mensen blijven zichzelf als gelovig beschouwen. Maar ook hier kan dit twee verschillende dingen betekenen. Eigenbelang versus edelmoedig. ‘Eigen volk eerst’ versus ruimhartig. Wantrouwig versus gastvrij.
We moeten duidelijk maken dat je met het evangelisch geloof niet alle kanten uit kunt. Als het Jezus te doen was om Gods rijk van liefde, heelheid en samenhorigheid, dan moet het even duidelijk zijn dat hij een afschuw had van een bepaald soort religie zonder hart voor de verre en nabije medemens. Dit behoort tot de grondlaag van het evangelie. Dit moet veel duidelijker gemaakt worden door christenen in het algemeen en hun vertegenwoordigers in het bijzonder.
‘Duidelijk maken’: jawel met woorden. Daarenboven zullen deze christenen en hun leiders de oorzaken waarom mensen gefrustreerd geraken – armoede, discriminatie, minachting – in de mate van hun mogelijkheden bekampen.
(*) Ruben Mooijman, De dissectie van Amerika, De Standaard, 25-26 juli 2020, blz. 54-55