2024 is me een jaartje geweest. Met het terug aantreden van Donald Trump als president van de grootste ‘democratie’ op deze aarde. Met twee verschrikkelijke oorlogen, één in het Midden-Oosten en één op de oostflank van ons Europa. Met een alsmaar verder oprukkende klimaatontwrichting die bij de enen leidt tot wanhoop en bij de anderen tot wraakroepende onverschilligheid. In mijn persoonlijk leven was er het sterven van mijn broer, als eerste in ons gezin van vijf kinderen. Jijzelf kunt dit lijstje wellicht moeiteloos aanvullen…
Biedt ons geloof enig soelaas? Op het eerste gezicht niet. De westerse kerk verkeert nu al decennia in een nooit geziene crisis. Velen, ook in onze onmiddellijke omgeving, hebben het christelijk gedachtengoed bij het oud huisvuil gezet. Natuurlijk kunnen we, met een steeds kleiner wordend kliekje gelijkgezinden, vasthouden aan onze tradities, in een oude (verouderde) of een meer moderne vorm. Maar ook die laatste blijkt maar een beperkt aantal mensen te bekoren. Wat te doen?
Vooreerst moeten we het vorige toch wat relativeren. De westerse kerk in een nooit geziene crisis? Ze heeft andere dingen meegemaakt. Vernoemen we, in onze bloedeigen contreien, de Beeldenstorm van 1566. En de bloedige splitsing tussen calvinisme en katholicisme die daarop volgde. We kunnen ook verder terug in de tijd. De machtskerk die in de 4de eeuw ontsproot aan de bemoeienissen van keizer Constantijn betekende een radicale breuk met de kerk van de voorgaande drie eeuwen: ze week steeds maar verder af van de Jezusbeweging die het Nieuw Testament schetst.
Ook de politieke en maatschappelijke veranderingen die we thans meemaken vragen om relativering. Ze zijn niet zo buitengewoon als we vermoeden. Poetin en Trump zijn geen doetjes, maar Napoleon, Stalin en Hitler waren dat evenmin. We hebben die toch maar mooi overleefd.
En tegelijk is er heden ten dage, in onze mensenwereld en in ons land, heel wat hoopvols. Zo noteert 11-11-11: “Dat de Belg wel degelijk geeft om menselijkheid en zich ervoor wil inzetten, blijkt uit de Barometer Internationale Solidariteit. Hoewel 45% van de Belgen een gevoel van vermoeidheid voelt over berichtgeving over de klimaatcrisis blijft hun solidariteit hoog: ruim 52% pleit voor steun aan het Groene Klimaatfonds, dat klimaatfinanciering voorziet aan landen die het zwaarst getroffen worden. Een opmerkelijke 50% van de Belgen is bereid om ingrijpende veranderingen in hun gewoonten en levensstijl door te voeren om klimaatverandering tegen te gaan.”
Ik sprak bewust van ‘de westerse kerk’, want de kerkelijke situatie in Afrika, Azië en Latijns-Amerika verschilt grondig van de onze. Lange tijd hebben we gedacht dat wij ‘voorlopers’ waren: de ‘arme ontwikkelingslanden’ zouden wel volgen. Maar dit getuigde van een haast racistische arrogantie. De kans is groot dat, met de volgende paus, de katholieke kerk een richting uitgaat die ons nu nog volkomen vreemd is.
Dit ontslaat ons echter niet van ons eigen verantwoordelijkheid op lokaal vlak. De nood aan zingeving en perspectief is groot. De grote verhalen lijken weggedeemsterd. Het antwoord hierop luidt: “Zie, ik ga iets nieuws beginnen” (Jesaja 43, 19). Een nieuw soort kerk, een nieuw soort religie, een nieuw soort spiritualiteit. Hoe zal die eruit zien? Oecumenisch in de breedste zin van het woord. Denk aan het boek ‘Compassie’ van Karen Armstrong. Met alle accent op verbondenheid. Wellicht ook meer mystiek.
De profeet gaat verder: “Nu ontkiemt het – heb je het nog niet gemerkt?” Een netwerk van mensen en groepen die eenheid in verscheidenheid huldigen. “Ga er maar aan staan, zegt de Heer.”