Oude wijsheden zijn niet altijd zo wijs. Neem nu: ‘Waar rook is, is er vuur”. De rook kan ook afkomstig zijn van een opgetrokken mistgordijn, of zelfs van vulgaire leugens: “Lieg maar op, er blijft altijd iets van over!”
Het meest recente en evidente voorbeeld is Donald Trump: “De verkiezingen zijn gestolen: ze werden vervalst”. Nadat alle juridische en andere middelen waren uitgeput, bleek dit een grote leugen te zijn. En nog zijn miljoenen Amerikanen hiervan overtuigd. Zo raakt de democratie zelf in gevaar.
Trump is niet de enige. Heel wat mensen, ook bij ons, hechten meer geloof aan samenzweringstheorieën – leugens dus – dan aan gedegen journalistiek. Wat in de kaart speelt van extreem rechts. Zij voeden het wantrouwen tegen de overheid. En effenen hiermee het pad voor autoritaire leiders die beloven schoon schip te maken met heel die rotzooi.
Leugens zijn ook in Vlaanderen een woekerende kanker. “Politici zijn allemaal zakkenvullers” is een uitspraak die ik al honderden keren gehoord heb. “Zou er echt geen enkele goeie tussen zitten?” antwoord ik dan. Misschien moet ik in de toekomst toch wat meer weerwerk bieden?
Dit betekent niet dat we niet kritisch mogen zijn: integendeel. Maar laten we ons toch eerst informeren alvorens een oordeel te spuien. Clichés napraten verzuurt de samenleving. En het moet allemaal zo vlug gaan de dag van vandaag: bij elk nieuw nieuwsitem zou je al een oordeel moeten klaar hebben. Nu zijn we, in ons land, gezegend met goede informatiekanalen. Het tijdschrift *Mo bijvoorbeeld, een aantal kwaliteitskranten en vele programma’s op Canvas. Maar die laatste worden maar door een minderheid bekeken.
De aanslag op het leven van Peter de Vries moet ons de ogen openen. Hij wekt bewondering. Aanslag op de waarheid gaat hand in hand met aanslag op mensen. “Ik stuur jullie op weg, maar het zal gevaarlijk zijn voor jullie. Net zo gevaarlijk als het voor schapen is om tussen wolven te lopen. Wees daarom zo voorzichtig als een slang. Maar wees tegelijk zo onschuldig als een duif.” (Matteüs 10, 16)
In onze dagen wordt ook in vele landen van Europa de waarheid geweld aangedaan. Het onderwijs speelt ongetwijfeld een grote rol om jonge mensen tot kritische en verantwoordelijke burgers te helpen vormen. Maar ook de kerk heeft hierin een rol te spelen. In sommige landen neemt ze die rol duidelijk niet op, in andere Goddank wel. Aan ons om te bewijzen dat dit ook in ons land mogelijk is.